بسمه تعالی
نگاهی اجمالی بر ممقان
ممقان در استان آذربایجان شرقی و در فاصله 35کیلومتری جنوب غربی تبریز واقع شده است، ارتفاع آن از سطح دریا تقریباً 1380 متر می باشد . ارتفاعات سهند در این منطقه به حداقل می رسند و بدین ترتیب ممقان از دو بخش کوهپایه ای و جلگه ای تشکیل می گردد ، که ازسمت شمال به بخش ایلخچی و از شرق به شهرستان اسکو وهمچنین از سمت جنوب به شهرستان آذرشهرو از غرب به سواحل دریاچه ارومیه منتهی می شود . پیشینه و بنیاد آبادی و وجه تسمیه آن درهاله ای از ابهام مستور بوده است ؛ در قولی چنین می گویند : که «قاآن خان» این محل را به مادرش هدیه کرده و آنرا «مام - قاآن» نامیده اند و به هر حال پسوند «قان» کثرتاً در ترکیب اسامی اماکن و نواحی در مقیاسی وسیع بکار رفته است و قریب به یقین است که این اسامی از نام ایلها و بانیان همین مدنیت ها متأثر بوده اند .
ممقان در گذشته های پر آوازه خود همواره به مزارع فرح انگیز و قنوات متعدد و به هندوانه و هویج و جارویش می نازیده است و به مدد انهار انشعابی از «گنبر چای» و «آجی چای» منطقه وسیعی را برای کشت و زرع و چرای دامهای بی شمارش مهیا نموده و این گله های پر برکت خود را در فصول گرما به ییلاقات سهند کوچانیده است ، ممقان سرزمین مردمانی سخت کوش و سرفرازی بوده است که تلاش و کوشش مادی بلاانقطاعی را با غنای معنوی یکجا در خود جمع داشته اند ،وجود کارگاههای پارچه بافی و کاروانسرها و نیز صدای زنگوله اسبان تیزپای قافله >> چاوداران << ممقانی که در اقساط نقاط کشور و حتی خارج از آن ، آهنگ زندگی را همیشه نواخته اند و آثار فولکولوریک خلق شده با مضامین متنوع ، همه و همه از گذشته های پر رونق این دیار حکایتها دارند ، میراث علمی عالمان و فرزانگان این خطه ، گذشته های پر افتخار مدنی ممقان را ترسیم می نمایند .
و اما علیرغم وجود پتانسیل های محیطی و توانمندی های منطقه ای پدیده مهاجر فرستی و تغییرات جمعیتی در دهه های سی و چهل دراین منطقه به وقوع می پیوندد ، ولیکن ممقان زبون و مقهور بازیهای روزگار نگردیده و اینک با توجه بر موقعیت ممتاز جغرافیایی و قابلیت های مکانی خود و با عنایت بر عبور خطوط شوسه کردستان و راه شهید کلانتری آذربایجان غربی و خط آهن سراسری و استقرار واحدهای تولیدی شهرک صنعتی شهید سلیمی و دانشگاههای تربیت معلم آذربایجان و آزاد اسلامی و سماء و پیام نور و همگام با آن همت مردان غیرتمند که همچنان با روشن نگه داشتن اجاق های نخودپزی و زنان بردباری که با سوزن دوزیهای هنرمندانه در آهنگ عمومی توسعه هماهنگ گردیده و دوراندیشانه به آینده های بهتر فکر می کنند .
ممقان با جمعیتی بیش از 12 هزار نفر در چهار محله سنتی «مزیدلو- امشج- یوخاری محله - آشاغامحله» با محوریت میدان عمومی ، مسجد جامع و راسته بازار با گرمابه های پیرامونی هسته اولیه شهر را تشکیل داده است و اراضی زراعی نیز به نوعی از این تقسیمات محله ای تبعیت کرده است ، هر چند که در سال های اخیر شکننده گی این تقسیمات و سنت حاکم در برابر مدرنیته کاملاً محسوس بوده و لیکن همچنان هر فرد ممقانی تعلق خود به محله اش را حفظ کرده است ، شیوه سنگین گفتاری در ممقان کاملاً متمایز و به سهولت قابل شناسائی می باشد و حتی در محاورات محله علیا این سنگینی باز بیشتر و در محله سفلی بسیار مشدد است ، بی آلایشی و دست نخوردگی سجایا و سنن ، آیئنه تمام نمای آمال و خصایل مردمی پاک سرشت در گذشته های دور و نزدیک این منطقه بوده است .
ممقان در طول تاریخش رجال عرفانی و شخصیت های برجسته ای را در دامان خود پرورده است ، مرشد اهل دل «پیر جابر ممقانی» و رجال دینی و مجتهدین بزرگی از خاندان های «آل مامقانی» در عتبات عالیات و خاندان های «حجه الاسلام مامقانی» در تبریز و حاج شیخ اسدا... ممقانی ریاست انجمن سعادت و وزیر عدلیه و وکیل مجلس و همچنین آیت ا... حاج شیخ یوسفعلی مامقانی همه و همه شاهدانی بر پشتوانه فرهنگی وسیع این دیار میباشند .