مقدمه ای بر صنعت نخودپزی

ممقان مهد عالمان و فرزانگانی همچون مرشد اهل دل «پیر جابر ممقانی» و رجال دینی و مجتهدین بزرگی از خاندان های «آل مامقانی» در عتبات عالیات و خاندان های «حجه الاسلام مامقانی» در تبریز و حاج شیخ اسدا... ممقانی ریاست انجمن سعادت و وزیر عدلیه و وکیل مجلس و همچنین آیت ا... حاج شیخ یوسفعلی مامقانی شاهدانی برای پشتوانه فرهنگی وسیع این دیار، دیار صنعتگران خلاق و مبتکر،شهرمردان و زنان سخت کوش در عرصه اقتصاد و خودکفایی،ودریک معرفی ویژه شهر ممقان "پایتخت نخودچی جهان" میباشد.این شهر در استان آذربایجان شرقی و در فاصله 35 کیلومتری جنوب غربی تبریز واقع شده است ، ارتفاع آن از سطح دریا تقریباً 1380 متر می باشدو جمعیتی درحدود 15000نفر را به خود اختصاص داده است . ارتفاعات سهند در این منطقه به حداقل می رسند و بدین ترتیب ممقان از دو بخش کوهپایه ای و جلگه ای تشکیل می گردد ، که از سمت شمال به بخش ایلخچی و از شرق به شهرستان اسکو و همچنین از سمت جنوب به شهرستان آذرشهر و از غرب به سواحل دریاچه ارومیه منتهی می شود. ممقان در گذشته های پر آوازه خود همواره به مزارع فرح انگیز و قنوات متعدد و به هندوانه و هویج و جارویش می نازیده است و به مدد انهار انشعابی از «گنبر چای» و «آجی چای» منطقه وسیعی را برای کشت و زرع و چرای دامهای بی شمارش مهیا نموده و این گله های پر برکت خود را در فصول گرما به ییلاقات سهند کوچانیده است ، ممقان سرزمین مردمانی سخت کوش و سرفرازی بوده است که تلاش و کوشش مادی بلاانقطاعی را با غنای معنوی یکجا در خود جمع داشته اند ، وجود کارگاههای پارچه بافی و کاروانسرها و نیز صدای زنگوله اسبان تیزپای قافله «چارواداران» ممقانی که در اقساط نقاط کشور و حتی خارج از آن ، آهنگ زندگی را همیشه نواخته اند و آثار فولکولوریک خلق شده با مضامین متنوع ، همه و همه از گذشته های پر رونق این دیار حکایتها دارند ، میراث علمی عالمان و فرزانگان این خطه ، گذشته های پر افتخار مدنی ممقان را ترسیم می نمایند و اینک با توجه بر موقعیت ممتاز جغرافیایی و قابلیت های مکانی خود و با عنایت بر عبور خطوط شوسه کردستان و راه شهید کلانتری آذربایجان غربی و خط آهن سراسری و استقرار واحدهای تولیدی شهرک صنعتی شهید سلیمی و دانشگاههای تربیت معلم آذربایجان و آزاد اسلامی و سماء و پیام نور و همگام با آن همت مردان غیرتمندی که همچنان با روشن نگه داشتن اجاق های نخودپزی و زنان بردباری که با سوزن دوزیهای هنرمندانه در آهنگ عمومی توسعه هماهنگ گردیده و دوراندیشانه به آینده های بهتر فکر می کنند. شاید عنوان پایتخت نخودچی جهان برای این شهر سؤال بر انگیز باشد ولی به لطف ذهن خلاق و مبتکر و دستان توانمند مردمانش این شهر توصیف بی مثالی در عرصه بازارهای جهانی به خود اختصاص داده وبا قدمت 60ساله صنعت ایده آل خود یعنی همان صنعت نخودپزی(تولید نخودچی آجیلی) و خلاقیت بومی صنعتگرانش نه تنها توانسته است سهم بسزایی را در اقتصاد داخل و خارج از کشور داشته باشد بلکه بحمدالله در شرایط بیرحمانه تحریمها نیز همچنان رونق کسب و تجارت خود را حفظ نماید.این شهر بعلت داشتن مردمانی تلاشگر به مردمی کاری و ثروتمند در منطقه مشهورند. اکثریت مردم این شهر به شغل نخودپزی مشغولند این صنعت به لحاظ تولید انبوه و صادرات محور و هچنین تجربه علمی و عملی تولیدکنندگانش ، مختص شهر ممقان می باشد. با توجه به آمار بدست آمده در حدود 1300 کارگاه نخودپزی در ممقان مشغول فعالیتند.که سالانه بیش از 100هزار تن از نخودچی آجیلی رافرآوری و روانه بازارهای داخلی و خارجی مینمایند.با توجه به وجود پتانسیلهای لازم ودر صورت تأمین مواد اولیه کافی این میزان تولید میتواند به 230هزارتن در سال نیز افزایش یابد .
 بیش از 95درصد نخودچی آجیلی کشور در بخش ممقان تولید می‌شود. فرآوری محصول نخود فقط در این بخش انجام میشود که 40 درصد آن مصرف داخلی و60 درصد محصول فرآوری شده نیز به خارج از کشور از جمله کشورهای اروپایی ،خاور میانه و آمریکای لاتین صادر میگردد.
 محصول نخودچی ممقان ،‌در معدودی از اوقات تحت نام تجاری کشورهای دیگر در دنیا و همچنین دیگر استانهای کشور که فقط در بسته بندی و عرضه این محصول به بازارهای جهانی نقش دارند مورد بی مهری قرار گرفته و روح و جسم صنعتگران خستگی ناپذیر این شهر را  آزرده و از نشاط کاری و انگیزه مضاعف و اقتصادی مردم این شهر میکاهد.نکته دیگرکه  بایستی به این آن اذعان کرد که استفاده از امکانات و تکنولوژیهای روز دنیا مهمترین و اساسی ترین دغدغه تولیدکنندگان در این عرصه بوده است.بنابراین رسیدن به این نقطه از سطح پیشرفت کیفی در عرصه صنعت غذایی مستلزم اقدامات مؤثر و مجدانه مسئولین زیربط در راستای عمل به فرمایشات مقام معظم رهبری در رابطه با اقتصاد مقاومتی ؛تولید و اشتغال میباشد.
صنعت نخودپزي دركل ايران منحصر به شهر ممقان مي باشد وبیش از90درصداز جمعیت این شهر بطور مستقیم یا غیر مستقیم در این صنعت مشغول فعالیتند که با وجود این صنعت می توان ادعا کرد که درصد بیکاری در این شهر حدود صفر می باشد.
در منطقه آذربایجان  با توجه به خشک شدن دریاچه ارومیه و نبود منابع آبی و اراضی قابل کشت وجود چنین صنعتی , مردم را به سمت شغلی پایدار که حامی کشاورزان سایر نقاط کشور است می کشاند، مشاغلی که علاوه بر ارز آوری قابل توجه  بار مالی نیز برای دولت نداشته ومی تواند مشکل بیکاری را در کشور بر طرف نماید.
تولید نخودچی و سویا در شهر ممقان بدلیل مشکلات بازاریابی در فصول خاصی از سال (از شهریور شروع و تا پایان اسفند ماه) رونق داشته و تولید می شود و در صورت تقاضای زیاد و بازاریابی مناسب تولید کنندگان بقیه فصول را نیز تولید می کنند.
قدمت تاریخی صنعت نخودچی ممقان:
الگوی سنتی این صنعت 60-50سال پیش توسط یکی از اهالی شهر ممقان از کشور ترکیه وارد این شهر شده است و ممقانییان با ابتدایی ترین امکانات سختی ومشقت این صنعت را به جان خریده اند و با گذشت زمان و بهره گیری از خلاقیت بومی و ابتکارات صنعتگران سخت کوش، این صنعت به شکل مدرن صنعتی ارتقا یافته و توانسته است محصولات با کیفیت و ارزش غذایی بالا به بازارهای جهانی ارائه نماید و سهم عمده ای دراین عرصه به خود اختصاص دهد. به طوریکه می توان با توجه به حجم تولید انبوه محصول نخودچی و برخورداری از آمار بی نظیر اقتصادی با توجه به معادلات مالی و بانکی  شهر ممقان را پایتخت نخودچی جهان معرفی نمود.
   

ساعت شروع فعالیت:
اهالی سخت کوش ممقان طبق سنت دیرینه سحرخیز بوده و عموما  از ساعت 5 صبح بیدار و شروع به کار می نمایند به طوری که با توجه به اشتغال اکثریت مردم  به حرفه نخودپزی(بالای90درصد)،بیکاری در این شهر رنگ و بوی خودرا از دست داده و معنا و مفهومی ندارد.تلاش ، پویایی، فعالیت و روحیه خستگی ناپذیری،تعاون،تعامل، خلاقیت،نجابت و خونگرمی و نکته مهم اینکه شم بی نظیر اقتصادی ویژگی بارز اهالی شهر ممقان میباشد.

صادرات نخودچی ممقان

صادرات نخودچی ممقان حدودا 60 هزار تن در سال هست. طبق پیش بینی های انجام شده از پتانسیل تولید نخودچی در این شهر این میزان صادرات میتواند به بیش از 130هزار تن در سال نیز افزایش یابدکه این میزان صادرات نه تنها در سطح استان بلکه در سطح کل کشور و حتی در مقیاس بالاتر یعنی در سطح جهان برای یک محصول تولیدی آمار موفق و چشمگیری میباشد. بنابراین یکی از بخشهای مهم کشور با توجه به گردش مالی برتر بانکی میباشد.
 

 

دریک مطلب کلی میتوان گفت ممقان دیار خوبان و شهر تعامل و همکاری و تعاون درایران اسلامی است .بی شک عنوان پایتخت نخودچی جهان و نمود عینی اقتصاد مقاومتی وشهر اشتغال و کارآفرینی وسخت کوشی وذکاوت و خلاقیت و تعاون در وصف افتخارات این شهر کم است .از قدیم الایام ممقان به محصولات تولیدی خود یعنی نخودچی،هندوانه و خربزه وصنایع دستی از قبیل سوزن دوزی و شهر قناتها شهرت یافته وهمچنان حافظ این افتخارات برای نسلهای آینده بوده است و جزو معدود شهرهایی هست که نه تنها حرفه سنتی بومی خودرا حفظ کرده بلکه با ابتکار و خلاقیت بومی آن را ارتقا داده است.بنابر این این رویدادها ممقان را  نگین صنعت آذربایجان لقب داده اند.

«تقدیم به اهالی سخت کوش و صنعت گر ممقان» 

 

با تشکر از مدیرعامل تعاونی نخودپزان ممقان جناب آقای محمد آقا محمدی که در تهیه مطالب فوق  شهرداری را یاری نموده اند.